ทำไมสายสลิงเครนถึงขาด ทั้งที่ยังไม่ถึงอายุการใช้งาน

สายสลิง (Wire Rope) เป็นอุปกรณ์สำคัญในงานยกเคลื่อนย้ายที่พบได้ในอุตสาหกรรมต่างๆ เช่น งานก่อสร้าง งานโลจิสติกส์ งานเครน รวมถึงการขนส่งสินค้าหนัก แต่ในหลายกรณีมีรายงานว่าสายสลิงเกิดการขาดก่อนถึงอายุการใช้งานตามที่ผู้ผลิตกำหนด ซึ่งนำไปสู่ความเสียหายทั้งทรัพย์สินและชีวิต

คำถามสำคัญคือ “ ทำไมสายสลิงถึงขาดทั้งที่ยังไม่ถึงอายุใช้งาน? ” วันนี้ผมจะพาไปวิเคราะห์ปัจจัยแวดล้อมที่ก่อให้เกิดการเสื่อมสภาพของสายสลิง เทคนิคการตรวจสอบสายสลิงที่แม่นยำ และแนวทางการดูแลสายสลิงอย่างถูกต้องเพื่อยืดอายุการใช้งาน รวมถึงการแนะนำบริการตรวจสอบจากผู้เชี่ยวชาญที่ได้รับอนุญาตตามกฎหมาย

ความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับสายสลิง

สายสลิงเป็นการถักรวมกันของลวดเหล็กเส้นเล็กหลายเส้นโดยมักจะมีแกนกลาง (Core) ซึ่งอาจเป็นทั้งแกนเหล็กหรือแกนเส้นใย เพื่อช่วยให้ยืดหยุ่นและรับน้ำหนักได้มากขึ้น โดยทั่วไปอายุการใช้งานของสายสลิงจะถูกกำหนดตามเงื่อนไขการใช้งาน การบำรุงรักษา และการตรวจสอบตามมาตรฐาน เช่น ASME B30.9, ISO 4309 และมาตรฐานของแต่ละประเทศ

แต่ถึงแม้จะใช้งานไม่ถึงชั่วโมงสูงสุดที่กำหนดไว้ในมาตรฐาน สายสลิงก็สามารถขาดหรือเสียหายได้ก่อนเวลา หากไม่ได้รับการดูแลหรือถูกใช้งานในสภาวะแวดล้อมที่ส่งผลเสียโดยตรง

วิเคราะห์การเสื่อมสภาพของสายสลิงเครนจากสภาพแวดล้อม

1. ความชื้นและการกัดกร่อน (Corrosion)

ความชื้น โดยเฉพาะในพื้นที่ใกล้ทะเลหรืออุตสาหกรรมเคมี ทำให้เกิดสนิมและการกัดกร่อนภายในสายสลิง ซึ่งการกัดกร่อนนี้อาจเกิดขึ้นจากด้านในที่ตาเปล่ามองไม่เห็น ก่อให้เกิดความเปราะบางและลดแรงดึงสูงสุดที่สายสลิงสามารถรับได้

ตัวอย่าง: สายสลิงเครนในโรงงานใกล้ทะเล ที่ไม่มีการเคลือบน้ำมันหล่อลื่นเป็นประจำ มักเสื่อมสภาพเร็วกว่าสเปคถึง 40–60% (อ้างอิง: ISO 4309:2017)

2. ฝุ่นและอนุภาคแข็ง

ฝุ่นละอองในอากาศที่มีขนาดเล็ก อาจเข้าไปในร่องของเส้นลวดในสายสลิง เมื่อมีแรงเสียดทานขณะทำงาน ฝุ่นเหล่านี้จะกลายเป็นตัวเร่งการสึกหรอของลวดชั้นนอกและใน อีกทั้งทำให้หล่อลื่นที่เคลือบอยู่เสื่อมคุณภาพลง

3. การบิดงอซ้ำๆ (Repeated Bending)

หากสายสลิงถูกดึงผ่านรอกที่มีขนาดเล็กเกินไป หรือไม่ได้อยู่ในแนวระนาบที่เหมาะสม จะเกิดแรงบิดซ้ำๆ ที่จุดเดิม และเป็นจุดเริ่มต้นของการล้าตัวของโลหะ (Metal Fatigue)

ข้อมูลอ้างอิง: ในการทดสอบสายสลิงตามมาตรฐาน ASTM A1023 พบว่าความถี่ของการบิดงอเป็นปัจจัยสำคัญในการทำให้สายสลิงล้าและขาดแม้ยังไม่ถึงรอบการใช้งานที่กำหนด

เทคนิคการตรวจสอบสายสลิงแบบไม่ทำลาย (NDT)

1. Magnetic Rope Test (MRT)

MRT เป็นเทคนิคที่นิยมใช้ในอุตสาหกรรมเหมืองแร่, เครน, หรือกระเช้ายกคน เพื่อวิเคราะห์ความเสียหายภายในสายสลิงโดยไม่ต้องแกะออกจากระบบ โดยอาศัยหลักการแม่เหล็กวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงของสนามแม่เหล็กที่เกิดจากลวดขาด, การสึกหรอ, หรือการกัดกร่อนภายใน

ข้อดีของ MRT:

ตรวจสอบความเสียหายภายในที่ตาเปล่ามองไม่เห็น
บันทึกผลในรูปกราฟสำหรับเปรียบเทียบย้อนหลัง
ไม่ต้องหยุดงานยาวนาน

ตัวอย่างการใช้งาน: เครนในโรงกลั่นน้ำมันมีการใช้ MRT ตรวจสอบทุก 6 เดือน ทำให้สามารถเปลี่ยนสายสลิงก่อนเกิดการขาดจริง ซึ่งช่วยลดอุบัติเหตุจากการทำงานได้ 95%

2. การวิเคราะห์การล้าตัวจากการบิดงอ (Bending Fatigue)

โดยทั่วไปสามารถตรวจสอบได้จากการใช้กล้องขยายร่วมกับการวัดจำนวนเส้นลวดที่ขาด และการตรวจสอบรอยล้าเฉพาะจุดที่ผ่านการบิดซ้ำเป็นประจำ ซึ่งมาตรฐาน ISO 4309 กำหนดว่า หากมีลวดขาดมากกว่าเกณฑ์ที่กำหนดในระยะ 6 เท่าของเส้นผ่านศูนย์กลางสาย ควรพิจารณาเปลี่ยนสายสลิงทันที

แนวทางการดูแลและตรวจสอบสายสลิงเครน ที่ถูกต้อง

1. หล่อลื่นสม่ำเสมอ

หล่อลื่นสายสลิงเพื่อลดการเสียดสีทั้งภายนอกและภายใน ควรเลือกน้ำมันหล่อลื่นที่มีความสามารถในการแทรกซึมสูงและไม่จับฝุ่น เช่น น้ำมันชนิดพิเศษสำหรับสลิง (Wire Rope Lubricant)

2. ตรวจสอบสายตาประจำวัน

ผู้ใช้งานควรได้รับการฝึกอบรมให้สามารถตรวจสอบสภาพสายสลิงเบื้องต้น เช่น ตรวจดูเส้นลวดที่ขาด, การแตกของแกนกลาง, การบิดงอผิดรูป, หรือสนิมที่ผิดปกติ โดยบันทึกผลการตรวจไว้ทุกครั้ง

3. การจัดเก็บที่เหมาะสม

สายสลิงควรถูกจัดเก็บในที่แห้ง ไม่วางบนพื้นโดยตรง และหากต้องเก็บในระยะยาวควรคลุมป้องกันฝุ่นและพ่นน้ำมันเคลือบกันสนิม

4. ตรวจสอบประจำปีโดยผู้เชี่ยวชาญ

แม้ว่าสายตาอาจตรวจพบความเสียหายบางประการ แต่ความเสียหายภายในมักตรวจไม่พบ จึงควรมีการตรวจสอบประจำปีโดยวิศวกรที่ได้รับใบอนุญาต ซึ่งสามารถใช้เทคนิค MRT หรือ NDT อื่นๆ เพื่อประเมินความเสี่ยงได้อย่างแม่นยำ

สรุป

การที่สายสลิงขาดก่อนเวลาไม่ได้เกิดจาก “คุณภาพ” เสมอไป แต่อาจเกิดจากการเสื่อมสภาพจากสิ่งแวดล้อม เช่น ความชื้น ฝุ่น และการใช้งานผิดวิธีโดยไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม การตรวจสอบสายสลิงอย่างสม่ำเสมอด้วยสายตา และการใช้เทคนิค MRT หรือการวิเคราะห์การล้าแบบ Bending Fatigue เป็นเครื่องมือสำคัญในการเพิ่มความปลอดภัยและยืดอายุการใช้งานสายสลิง

ให้ผู้เชี่ยวชาญดูแลความปลอดภัยของคุณ

เพื่อความปลอดภัยในการทำงานและป้องกันอุบัติเหตุจากสายสลิงขาด ที่ Safetymembr รับตรวจสอบเครนประจำปี โดยวิศวกรผู้ได้รับใบอนุญาตและมี ใบ กว. พร้อมใช้อุปกรณ์ตรวจตามมาตรฐาน ในการประเมินความเสื่อมสภาพอย่างละเอียด

✅ ตรวจสอบตามกฎหมาย
✅ รายงานผลพร้อมแนวทางแก้ไข
✅ ปลอดภัย ได้มาตรฐาน ISO
✅ ให้บริการทั่วประเทศ 77 จังหวัด

📞 ติดต่อสอบถามหรือขอใบเสนอราคาได้ที่
โทร. (064) 958 7451 คุณแนน
เมล : [email protected]

เอกสารอ้างอิง

ISO 4309:2017. Cranes – Wire ropes – Care, maintenance, installation, examination and discard.
ASME B30.9-2018. Slings Safety Standard.
ASTM A1023/A1023M-19. Standard Specification for Steel Wire Ropes for Cranes.
Bhattacharya, B. (2020). Condition monitoring of wire ropes using non-destructive testing (NDT) techniques.Journal of Mechanical Engineering.
Górski, F., et al. (2022). Evaluation of fatigue wear of wire ropes using MRT. Engineering Failure Analysis, Volume 135.

บทความที่น่าสนใจ

สายสลิงเครน สายสลิงเครนขาด