การเยื้องศูนย์ในเครื่องจักร หมายถึง สภาวะที่ส่วนประกอบที่ควรจะเป็นแบบโคไลน์หรือขนานนั้นไม่ได้จัดวางอย่างถูกต้อง ปัญหานี้มักพบในอุปกรณ์ที่กำลังหมุน
เช่น มอเตอร์ ปั๊ม พัดลม และเพลา ซึ่งเส้นกึ่งกลางของเพลาหรือข้อต่อไม่ตรงกัน การเยื้องศูนย์อาจเป็นเชิงมุม ขนาน หรือทั้งสองอย่างรวมกัน ซึ่งส่งผลต่อประสิทธิภาพและอายุการใช้งานของเครื่องจักรอย่างมาก
ประเภทของการเยื้องศูนย์
- การเยื้องศูนย์เชิงมุม : เกิดขึ้นเมื่อเพลาเอียง ทำให้ส่วนปลายหันหน้าเข้าหากันเป็นมุมแทนที่จะขนานกัน สิ่งนี้สามารถเกิดขึ้นได้ทั้งในระนาบแนวนอนและแนวตั้ง
- การเยื้องศูนย์ขนาน : เกิดขึ้นเมื่อเพลาขนานกันแต่ไม่อยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน เพลาหนึ่งถูกแทนที่ในแนวนอนหรือแนวตั้งโดยสัมพันธ์กับอีกเพลาหนึ่ง
- การเยื้องศูนย์แบบผสมผสาน : สถานการณ์ที่มีทั้งการเยื้องศูนย์เชิงมุมและแบบขนาน ทำให้เป็นประเภทที่ซับซ้อนที่สุดในการวินิจฉัยและแก้ไข
สาเหตุของการเยื้องศูนย์
- การติดตั้งที่ไม่เหมาะสม : การตั้งค่าหรือการประกอบเครื่องจักรที่ไม่ถูกต้องอาจทำให้เกิดการเยื้องศูนย์
- การขยายตัวเนื่องจากความร้อน : การเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิอาจทำให้วัสดุขยายตัวหรือหดตัว ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการจัดตำแหน่ง
- แรงปฏิบัติการ : ความเครียดและแรงที่เกิดขึ้นระหว่างการทำงานอาจทำให้ส่วนประกอบต่างๆ ไม่อยู่ในแนวเดียวกัน
- การสึกหรอ : การสึกหรอตามธรรมชาติของส่วนประกอบเมื่อเวลาผ่านไปอาจทำให้เกิดปัญหาการเยื้องศูนย์ได้
- การเคลื่อนไหวของฐานราก : การปักหลักหรือการเคลื่อนย้ายฐานรากของเครื่องจักรอาจรบกวนการวางแนวได้
ผลของการเยื้องศูนย์
- การสั่นสะเทือนที่เพิ่มขึ้น : การเยื้องศูนย์มักส่งผลให้เกิดการสั่นสะเทือนมากเกินไป ซึ่งอาจทำให้ส่วนประกอบอื่นๆ เสียหาย และทำให้อุปกรณ์เสียหายก่อนเวลาอันควร
- การทำงานผิดพลาดของตลับลูกปืนและซีล : ความเครียดและความร้อนที่เพิ่มขึ้นจากการเยื้องศูนย์อาจทำให้ตลับลูกปืนและซีลเสียหายเร็วกว่าที่ควรจะเป็น
- ประสิทธิภาพลดลง : เครื่องจักรที่เกิดการเยื้องศูนย์ต้องใช้พลังงานมากขึ้นเพื่อให้ได้การทำงานตามเดิม ส่งผลให้ต้นทุนการดำเนินงานสูงขึ้น เช่น ค่าไฟ หรือค่าซ่อมบำรุง
- ความร้อนที่เพิ่มขึ้น : การเสียดสีและความไร้ประสิทธิภาพจากการวางแนวที่ไม่ถูกต้องทำให้เกิดความร้อนส่วนเกิน ส่งผลให้อุปกรณ์เสียหายยิ่งขึ้น
- อายุการใช้งานของอุปกรณ์สั้นลง : ผลสะสมของปัญหาเหล่านี้ทำให้อายุการใช้งานโดยรวมของเครื่องจักรลดลงอย่างมาก
การตรวจจับและการแก้ไข
- เครื่องมือจัดตำแหน่งด้วยเลเซอร์ : เครื่องมือจัดตำแหน่งด้วยเลเซอร์สมัยใหม่นำเสนอวิธีการที่แม่นยำและมีประสิทธิภาพในการตรวจจับและแก้ไขการเยื้องศูนย์ เครื่องมือเหล่านี้ฉายลำแสงเลเซอร์ที่วัดแนวที่ไม่ตรงด้วยความแม่นยำสูง
- ไดอัลอินดิเคเตอร์ : วิธีการแบบดั้งเดิมโดยใช้ไดอัลอินดิเคเตอร์เพื่อวัดตำแหน่งสัมพัทธ์ของเพลาและปรับให้ถูกต้อง
- การถ่ายภาพความร้อน : สามารถตรวจจับการวางแนวที่ไม่ตรงได้โดยการระบุรูปแบบความร้อนที่ผิดปกติในส่วนประกอบของเครื่องจักร
- การวิเคราะห์การสั่นสะเทือน : ช่วยระบุรูปแบบการสั่นสะเทือนเฉพาะที่บ่งบอกถึงการเยื้องศูนย์ท่ามกลางปัญหาอื่นๆ ทำให้สามารถตรวจเจอสาเหตึแท้จริงได้
การแก้ไขการเยื้องศูนย์ ทำได้โดยการปรับตำแหน่งของเครื่องจักรจนกระทั่งเพลาอยู่ในแนวที่ถูกต้องตามข้อกำหนดของผู้ผลิต การตรวจสอบ การบำรุงรักษาเป็นประจำ รวมถึงการตรวจสอบการจัดตำแหน่ง มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อความน่าเชื่อถือและประสิทธิภาพของเครื่องจักรที่หมุนได้ในระยะยาว เครื่องจักรที่จัดตำแหน่งอย่างเหมาะสมจะทำงานได้ราบรื่นยิ่งขึ้น โดยมีการสึกหรอน้อยลง ส่งผลให้ค่าบำรุงรักษาลดลงและยืดอายุการใช้งานของอุปกรณ์
